Proces Jezusa w świetle prawa rzymskiego. Studium prawno-historyczne

W literaturze narosłej wokół procesu Jezusa książka ta dobitnie się wyróżnia. Autorka bowiem dokonuje przeglądu stanowisk w tej sprawie i nie tylko prezentuje (zwięźle i jasno) stanowiska autorów zajmujących się procesem, autorów znaczących, polskich, niemieckich włoskich i angielskojęzycznych, lecz w każdej kwestii zajmuje własne stanowisko, zawsze rzetelnie je uzasadniając.

Istotnym narzędziem w tej pracy jest znajomość procedur procesowych obowiązujących w tamtej epoce, procedur rzymskich i żydowskich. Jest to znajomość przepisów (ważniejsze zostały przytoczone), ale także przypadków z epoki, pozostających w jakiejś analogii do omawianego procesu.

Sprawa procesu Jezusa ma dziś ogromne znaczenie w dialogu żydowsko--chrześcijańskim. Od czasów starożytnych dominował w świadomości chrześcijan zarzut bogobójstwa popełnionego przez Żydów. Takie myślenie zakwestionował Sobór Watykański II w deklaracji Nostra Aetate, gdzie czytamy: „A choć władze żydowskie wraz ze swoimi zwolennikami domagały się śmierci Chrystusa, jednakże to, co popełniono podczas Jego męki, nie może być przypisane ani wszystkim bez różnicy Żydom wówczas żyjącym, ani Żydom dzisiejszym. Chociaż Kościół jest nowym Ludem Bożym, nie należy przedstawiać Żydów jako odrzuconych ani jako przeklętych przez Boga, rzekomo na podstawie Pisma Świętego. Niechże więc troszczą się wszyscy o to, aby w katechezie i w głoszeniu słowa Bożego nie nauczali niczego, co nie zgadzałoby się z prawdą ewangeliczną i z duchem Chrystusowym".

Ten dokument stał się początkiem nowej fazy relacji chrześcijańsko-żydowskich. Wątek odpowiedzialności Żydów za śmierć Jezusa podejmuje też Benedykt XVI w swej książce Jezus z Nazaretu. Ktoś zwrócił uwagę, że „w tekście Ratzingera znaleźć też można echo żydowskiego punktu widzenia, jak ten, zaproponowany przez Chaima Cohna sędziego Sądu Najwyższego Izraela, że Jezus skazany został na śmierć przez rzymskiego namiestnika Palestyny w latach 26-30, zgodnie z prawem rzymskim i na podstawie przyznania się do winy". Konsekwencja tego jest oczywista: Jezus miał rzymski proces, w którym otrzymał rzymski wyrok, który wykonali rzymscy oprawcy.

Autorka nie wchodzi w problematykę teologiczną, trzyma się interpretacji jurydycznej, nie stawia też pytania o odpowiedzialność za zabicie Jezusa ani o winę Żydów, jednak jej praca daje solidne, naukowe podstawy debacie, która naprawia wielowiekowe nieporozumienie. A są to sprawy niekiedy dość trudne, przez wielu autorów analizowane, jak choćby interpretacja procesu Jezusa przed Sanhedrynem. Tu znajdujemy zarówno przegląd najważniejszych interpretacji, jak i argumenty za tą, którą Autorka uznała za najtrafniejszą.

Godzi się dodać, że książka jest świetnie napisana. Autorka wspomina we wprowadzeniu, że monografia jest oparta na jej pracy magisterskiej. Należy więc stanowczo zaznaczyć, że poziom tego dzieła w niczym się nie kojarzy z przeciętną pracą magisterską. Jest to poważna praca naukowa a do tego - stwierdzam to ku chwale Autorki - nieobciążona żargonem technicznym. To jest po prostu ważna, wciągająca czytelnika książka.

ks. Adam Boniecki
[z recenzji książki Pauliny Święcickiej, Proces Jezusa w świetle prawa
rzymskiego. Studium z zakresu rzymskiego procesu karnego
w prowincjach wschodnich w okresie wczesnego pryncypatu,
Kraków 2005]

Paulina Święcicka - doktor nauk prawnych (2009), absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego (2004), obecnie adiunkt w Zakładzie Prawa Rzymskiego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego; stypendystka Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej (2005-2007), Fundacji Deutscher Akademischer Austausch Dienst (2010), Max-Planck-Institut fur europaische Rechtsgeschichte we Frankfurcie nad Menem (2011) oraz Centro di Studi e Ricerche sui Diritti Antichi w Pavii (2010), w 201 l r. otrzymała trzyletnie stypendium Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego dla młodych naukowców. Autorka kilkudziesięciu publikacji, w tym książkowych, z zakresu prawa rzymskiego, kultury antycznej, europejskiej tradycji prawnej oraz teorii prawa.