Wadliwość umów kredytów frankowych

Kompleksowe omówienie wadliwości umów kredytów denominowanych i indeksowanych do CHF.

Autor dokonuje analizy wadliwości umów zawierających klauzule abuzywne, możliwych sankcji wobec postanowień tych umów, zakresu mechanizmu sankcyjnego i związania umową w perspektywie granic swobody umów, a także problematyki ewentualnego upadku umowy oraz jego konsekwencji w płaszczyźnie rozliczeń stron.

Analiza obejmuje specyfikę kształtowania się sankcji w następstwie orzeczeń TSUE w świetle Dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5.4.1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich oraz orzecznictwo SN i sądów powszechnych na tle odpowiednich przepisów prawa.

Kompleksowo opracowano następujące zagadnienia:

• wprowadzenie do problematyki– z uwzględnieniem terminologii, istoty umowy kredytu bankowego, celu i kształtu Dyrektywy 93/13 w perspektywie wadliwości klauzul waloryzacyjnych, indeksacyjnych, denominacyjnych, kursowych, spreadu walutowego, ubezpieczenia niskiego wkładu własnego;
• zagadnienie proounijnej wykładni prawa w toku spraw dotyczących umów kredytu – reguły wykładni, specyfika wykładni prounijnej, metody wykładni stosowane przez TSUE, specyfika wykładni językowej, systemowej i funkcjonalnej prawa UE; problematyka wykładni umów – w kontekście wadliwości umów i jej wpływu na konsekwencje prawne umowy i stosunek kredytu, wykładnia umowy kredytowej;
• rodzaje wadliwości czynności prawnych – czynności bezskuteczne, wadliwe, wzruszalne i nieważne oraz specyficzna opcjonalna częściowa bezskuteczność w umowach konsumenckich,
• koncepcja nieważności umowy kredytu w następstwie przekroczenia granic swobody umów – granice swobody umów, przedmiot sprzeczności i rozmaite jej postacie; mechanizm sankcyjny z art. 58 w zw. z 3531 KC a zastrzeżenie abuzywnych klauzul; obowiązki informacyjne po stronie banku i koncepcja ewentualnej nieważności umowy kredytu frankowego, koncepcja umowy frankowej jako instrumentu finansowego, wyzysk, błąd, problematyka nieważności lub bezskuteczności umowy kredytu frankowego z uwagi na nieodwracalne wyeliminowanie kluczowych postanowień tej umowy;
• przesłanki bezskuteczności klauzul abuzywnych na podstawie art. 3851 § 1 KC – brak indywidualnych uzgodnień, status konsumenta, sprzeczność z dobrymi obyczajami, rażące naruszenie interesów, przesłanka negatywna kontroli, główny przedmiot umowy, jednoznaczność wzorca, opcjonalny charakter bezskuteczności;
• sankcję bezskuteczności na podstawie art. 3851 KC – zakresowy zasięg mechanizmu sankcyjnego; zakres przedmiotowy klauzuli; minimalna treść umowy – minimalna treść umowy a essentialia negotii, minimalna treść umowy a klauzule indeksacyjne, bezskuteczność na podstawie. art. 3851 KC a nieważność częściowa na podstawie art. 58 § 3 KC, doktryna „blue pencil" i dotyczące jej orzecznictwo polskie;
• możliwość zastąpienia abuzywnego postanowienia przepisem dyspozytywnym – dopuszczalność obiektywizacji następstw umowy po ubezskutecznieniu klauzuli abuzywnej, ciągły charakter zobowiązania, koncepcja „odfrankowienia kredytu" po upadku klauzuli indeksacyjnej (kredyt złotowy oparty na stawce LIBOR), orzecznictwo zmierzające w kierunku nieważności, charakter prawny sankcji w przypadku upadku umowy kredytu denominowanego lub indeksowanego do waluty obcej, zakres obowiązku informacyjnego po stronie sądu oraz doniosłość oświadczenia konsumenta w świetle uchw. SN(7) z 7.5.2021 r.;
• konsekwencje bezskuteczności (nieważności) po odmowie potwierdzenia negotium claudicans ­– potencjalna sankcja ubezskutecznienia umowy, ogólne uwagi dotyczące zwrotu świadczeń w oparciu o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu, kondykcyjne roszczenia kredytobiorcy i możliwość waloryzacji, kondykcyjne roszczenia banku, specyfika ciągłej konstrukcji umowy kredytu a mechanizm rozliczeń wzbogacenia związanego z „korzystaniem z kapitału", roszczenie o wynagrodzenie o korzystanie z kapitału a cel dyrektywy, wysokość roszczenia, potencjalne metody kalkulacji; prawo zatrzymania na tle orzecznictwa w sprawie kredytów frankowych;
• trwałość mechanizmu sankcyjnego oraz dawność i zagadnienia procesowe ­– powództwo o ustalenie, interes prawny w procesie o ustalenie, znaczenie prawne żądania powoda, indywidualna kontrola abuzywności postanowień umownych, przedawnienie roszczeń.

Publikacja dotyczy jednego z najczęściej występujących praktyce sądów polskich zagadnień prawnych. Zawiera analizę pomocną w rozwiązaniu problemów dotyczących kredytów frankowych, tak istotnych z uwagi na ich znaczenie gospodarcze, powszechne występowanie i doniosłość ekonomiczną.

Publikacja kontynuuje cykl monografii Autora na temat wadliwości czynności prawnych: „Nieważność czynności prawnej" (2006, 2008, 2012, 2017), „Wzruszalność czynności prawnej" (2010, 2019) i „Bezskuteczność czynności prawnej" (2013, 2017).

Książka jest adresowana przede wszystkim do prawników zajmujących się problemami kredytów frankowych, zwłaszcza do sędziów, adwokatów oraz radców prawnych.